عید فطر و عید قربان دو جشن بزرگ در اسلام هستند که مسلمانان در سال جشن می‌گیرند. عید فطر در پایان ماه رمضان که ماه روزه‌داری است، برگزار می‌شود و به معنای «جشن شکستن روزه» یا «عید کوچک» است. عید قربان حدود دو ماه بعد از عید فطر برگزار می‌شود و به معنای «جشن قربانی» است. این جشن به یادگار اطاعت ابراهیم (ع) از خداوند است که آماده بود پسرش اسماعیل (ع) را قربانی کند. این جشن با حج تمتع، سفر دینی سالانه مسلمانان به مکه، همزمان است.
در این مقاله سعی کردیم بیشتر به بررسی این دو عید پرداخته و با توجه به مطالبی که آیت الله سید محمد محسن حسینی طهرانی در کتاب «نوروز در جاهلیت و اسلام» آورده است، نگاه موشکافانه‌تری به ابعاد معنوی و معنایی این دو عید داشته باشیم.
در این کتاب میخوانیم:
در دين مقدس اسلام روز فطر و روز قربان، عيد است.اما در فطر به جهت آنکه در يکماه تمام مردم دست از زياده روى در شهوات برداشته، روزها روزه، و شب‌ها به قيام مشغول، و با بهره‌هائى بيش از ساير ايام همچون انفاق در راه خدا، و تلاوت بيشترى از کلام خدا، و چشم‌پوشى از محرمات و مکروهات، نفس اماره خود را تزکيه و تطهير نموده‌اند، حالت روحانيت و معنويت در ايشان بالا رفته است، و سبکى و تجرد و امکان عروج به عوالم قدس براى آنها امکان بيشترى پيدا کرده است، زيرا طعام و شهوت و غضب کليد جهنم و سلطه شيطان است.و در اين ماه که خداوند مائده آسمانى ميهمانان خود را جوع و گرسنگى قرار داده است معلوم مى‌شود که بهترين تحفه از جانب رب الارباب است.
اندرون از طعام خالى دار *** تا در او نور معرفت‌بينى
در اين موقع که موقع گرفتن نتيجه و مزد است، آن روز را بايد عيد گرفت، و از خداوند کريم و رحيم عيدى دريافت کرد.اما عيد گرفتن نه به معناى ساز و دهل زدن است، و نه به معناى شيرينى خوردن و رنگارنگ پوشيدن، و تفريح و تفرج بهيمانه کردن، بلکه به معناى يک درجه از تزکيه و تطهير بالاتر، و يک صيقل بهتر به نفس دادن تا آماده برکات و نزول موآئد آسمانى گردد.
اعمال عید فطر و عید قربان از نظر آیت الله سید محسن طهرانی
شب عيد فطر دو غسل دارد: يکى در اول شب، و يکى در آخر شب، و آن شب احياء و زنده‌دارى است‌يعنى تا به صبح به عبادت و قيام و ذکر و ياد محبوب و معشوق ازلى و حبيب سرمدى مشغول بودن، و در روز عيد نيز غسل دارد.
و رفتن براى نماز عيد، و با تمام مردم در صحرا بجاى آوردن، و آنرا با کيفيتى خاص، در دو رکعت و با نه قنوت بجاى آوردن، و زبان به ذکر تهليلات گشودن که: اللَه اکبر، اللَه اکبر، لا اله الا اللَه و اللَه اکبر، اللَه اکبر، و لله الحمد و الحمد لله على ما هدانا و له الشکر على ما اولانا.
و اما در قربان، به جهت آنکه مردم به عشق لقآء و ديدار وجه اللَه، دست از خانه و لانه و وطن و کسب و کار و شهرت و جاه و جميع علائق شسته، و به سوى بيت اللَه الحرام من کل فج عميق روان شده، و طواف و سعى و وقوف در عرفات را که خارج از حرم است، بجاى آورده سپس داخل در حرم و مشعر آمده و شب را به اذن دخولى که از حضرت او دريافت کرده است، در مزدلفه آرميده، و سپس به منى آمده، و شيطان را هفت‌بار سنگ زده، و قربانى کرده، و سر تراشيده، و در اين مدت پاى و سر برهنه به دنبال حبيب در جستجو و در تکاپو بوده است.
اينک جاى آن دارد که موقع خروج از احرام است، به شکرانه قبولى اعمال و پذيرش اين اعمال سخت، و در عين حال شيرين و لذت‌بخش عيد بگيرد، و الحمد لله بگويد، و به مراسم عيد که آنهم باز ذکر خدا و تطهير بيشترى است، مهيا گردد، نماز عيد بخواند، و زبان به تقديس و تمجيد الهى بگشايد، و از جمال و جلال او بيان کند، و از محاسن و زيبائى‌هاى او اعلان وحدت و توحيد ذات و اسماء و صفات و افعال را در عالم منتشر کند و بگويد: اللَه اکبر اللَه اکبر لا اله الا اللَه و اللَه اکبر اللَه اکبر و لله الحمد اللَه اکبر على ما رزقنا من بهيمة الانعام، الحمد لله على ما ابلانا.
و نه تنها خود حجاج، بلکه جميع مسلمين در سراسر بقاع عالم بدين موهبت عظمائى که نصيب برادرانشان در آن مواقف کريمه شده است، عيد بگيرند، و به دنبال اعماليکه در ذوالقعدة و ده روز از ذوالحجه به جاى آورده‌اند، قربانى کنند، و نماز عيد بخوانند، و براى جماعت‌با امام، پاى برهنه به صحرا روند.